Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Yönetmelik
R.Gazete No: 30031
R.G. Tarihi: 7.4.2017
Çevre ve Şehircilik Bakanlığından:
OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDELERE İLİŞKİN YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak, Avrupa Birliği Mevzuatına Uyum,
Tanımlar ve Kısaltmalar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, ülkemizin taraf olduğu Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü ile kontrol altına alınan maddelerin kullanılmasına ve sonlandırılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, kontrol altına alınan maddelerin, yeni maddelerin, bu maddeleri içeren veya bu maddeler ile çalışan ürün ve ekipmanların; üretimi, dış ticareti, kullanımı, piyasaya arzı, geri kazanımı, geri dönüşümü, ıslahı ve bertarafı ile tüm bilgilerin rapor edilmesini ve kamuoyunun bilgilendirilmesini kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik;
a) 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 3 üncü, 12 nci, 20 nci ve ek 7 nci maddelerine,
b) 29/6/2011 tarihli ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2 nci ve 8 inci maddelerine,
c) 20/9/1991 tarihinde ülkemizin taraf olduğu Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi hükümleri ile 19/12/1991 tarihinde ülkemizin taraf olduğu Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü hükümlerine,
dayanılarak hazırlanmıştır.
Avrupa Birliği mevzuatına uyum
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelik, 16/9/2009 tarihli ve 1005/2009(AT) sayılı Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü dikkate alınarak Avrupa Birliği mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanmıştır.
Tanımlar ve kısaltmalar
MADDE 5 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık: Çevre ve Şehircilik Bakanlığını,
b) Bertaraf: Ek-9'da yer alan yöntemlerle kontrol altına alınan maddelerin, ozon tabakasını incelten madde olmayan bir veya daha fazla maddeye dönüştürülmesini,
c) CFC: Kloroflorokarbon olarak adlandırılan, Ek-5'te yer alan Grup-II ve Grup-III'te listelenen kontrol altına alınan maddeleri ve tüm izomerlerini,
ç) Çevre lisansı: 10/9/2014 tarihli ve 29115 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği ile düzenlenen geçici faaliyet belgesi/çevre izin ve lisansı belgesini kapsayan lisansı,
d) Dağıtıcı: Kontrol altına alınan maddelerin ülke içinde son kullanıcıya kadar veya yurt dışına satışını yapan Bakanlığa kayıtlı kişi veya kuruluşu,
e) Florlu sera gazı: Kyoto Protokolünün Ek-1'inde yer alan hidroflorokarbonlar, perflorokarbonlar, kükürthekzaflorür veya bu maddelerden birini içeren karışımları,
f) Geri dönüşüm: Geri kazanılan kontrol altındaki maddenin, filtre etme ya da kurutma gibi temel temizlik işleminin ardından yeniden kullanılmasını,
g) Geri kazanım: Ürün, ekipman ve konteyner içerisinde yer alan kontrol altına alınan maddelerin; servis, bakım, hizmete sunma aşamalarında veya elden çıkarılmadan önce toplanması ve depolanmasını,
ğ) Halon: Ek-5'te yer alan Grup-IV'te ve Grup-X'da listelenen kontrol altına alınan maddeleri ve tüm izomerlerini,
h) HBFC: Hidrobromoflorokarbonlar olarak adlandırılan Ek-5'te yer alan Grup- VIII'de listelenen maddeleri ve izomerlerini,
ı) HCFC: Hidrokloroflorokarbonlar olarak adlandırılan Ek-5'te yer alan Grup-I ve Grup-IX'da listelenen maddeleri ve izomerlerini,
i) Isı pompası: Isının arttırılması veya düşürülmesi için sisteme enerji veren, kontrol altına alınan madde içeren veya çalışması kontrol altına alınan maddelere dayalı olan donanım veya cihazı,
j) Islah: Geri kazanılan kontrol altındaki bir maddenin, kullanım amacı göz önünde bulundurularak, saf bir maddenin performans standardına geri döndürülmesi için; filtre etme, kurutma, damıtma ve kimyasal işlemler aracılığıyla işlenmesini ve işlevsellik niteliğinin yükseltilmesini,
k) Islah merkezi: Geri kazanılan kontrol altına alınan maddenin, saf bir maddenin performans standardına geri döndürülmesi ve piyasaya tekrar sürülmesi için kurulan, çevre lisansına sahip tesisleri,
l) İhracat: Yönetmelik kapsamındaki madde, ürün veya ekipmanın ülkenin gümrük alanından çıkmasını,
m) İnhaler: Vücuda akciğer yoluyla ilaç alımını sağlamak için kullanılan tıbbi cihazı,
n) İşlem etken maddesi: 1/1/1997 tarihinden önce kurulan tesislerde Ek-7'de listelenen uygulamalarda etken madde olarak kullanılan kontrol altındaki maddeleri,
o) İşletme: Kontrol altına alınan maddeleri kullanarak piyasaya arz etmek üzere geri kazanan, geri dönüştüren, ıslah eden, bu maddeleri satışa çıkaran ya da endüstriyel veya ticari amaçlar için ithal, ihraç eden veya üreten gerçek ya da tüzel kişiyi,
ö) İthalat: Yönetmelik kapsamındaki madde, ürün veya ekipmanın serbest dolaşıma girmesini,
p) İthalatçı: Yönetmelik kapsamındaki madde, ürün veya ekipmanı serbest dolaşıma sokan gerçek veya tüzel kişileri,
r) İzomer: Molekül formülleri aynı, kimyasal özellikleri farklı bileşikleri,
s) Karbon tetraklorür: Ek-5'te yer alan Grup-V'te listelenen kontrol altına alınan maddeleri ve tüm izomerlerini,
ş) Kontrol altına alınan maddeler: Tek başına veya karışım içerisinde, saf, geri kazanılmış, yeniden işlenmiş veya ıslah edilmiş, Montreal Protokolü ile kontrol altına alınan ozon tabakasını incelten maddeleri ve izomerlerini,
t) Kontrol altına alınan maddeler ile çalışan ürün ve ekipmanlar: Kontrol altına alınan maddelerin üretim, işleme, geri kazanım, geri dönüşüm, ıslah veya bertarafında kullanılan ürün ve ekipmanlar hariç olmak üzere kontrol altına alınan madde olmadan işlevini yerine getiremeyen ürün ve ekipmanları,
u) Kritik kullanım alanı: İnsan sağlığı, ulusal güvenlik alanları, Türk Silahlı Kuvvetleri unsurları tarafından kullanılan alanları veya kontrol altına alınan maddelerin uygun alternatiflerinin bulunmadığı kullanım alanlarını,
ü) Kullanım: Kontrol altına alınan maddelerin ya da yeni maddelerin; üretim, bakım veya ürün ve ekipmanların yeniden doldurulması gibi servis işlemlerinde ya da herhangi başka bir işlemde kullanımını,
v) Metil bromür: Ek-5'te yer alan Grup-VII'de listelenen kontrol altına alınan maddeleri ve tüm izomerlerini,
y) Ozon inceltme potansiyeli (OİP): Ek-5'te listelenen kontrol altına alınan maddelerin ve Ek-8'de listelenen yeni maddelerin ozon tabakasına olan potansiyel etkilerinin sayısal değerini,
z) OTİM: Ozon tabakasını incelten maddeleri,
aa) Piyasaya arz: Kontrol altına alınan maddelerin veya bu maddeleri içeren ürün ve ekipmanların üçüncü kişiler nezdinde para karşılığı veya ücretsiz olarak temini veya ikmal edilmesini, taşınmaz malların veya ulaşım araçlarının parçası olan ürün veya ekipmanların ise ilk kez tedarik edilmesini,
bb) Protokol: Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolünü,
cc) Protokole taraf olmayan devlet: Protokole taraf olmayı kabul etmeyen bir devleti veya bölgesel ekonomik işbirliği teşkilatını,
çç) Saf madde: Daha önce kullanılmamış maddeleri,
dd) Sanayici: Kontrol altına alınan maddeleri kullanarak ürün veya ekipman üreten gerçek veya tüzel kişiyi,
ee) Sanayi işleme hammaddesi: Bir süreç içinde kimyasal dönüşüme uğrayarak saf bileşimi tamamen değişen ve emisyonları ihmal edilebilecek düzeydeki kontrol altına alınan maddeyi veya yeni maddeyi,
ff) Son kullanıcı: Kontrol altına alınan bir maddeyi saf veya karışım içinde kullanarak, ürün hazırlayan veya bu maddeyi kullanarak dolum, bakım ve onarım yapan, servis hizmeti veren veya bu maddeyi üretim faaliyeti sırasında kullanan Bakanlığa kayıtlı gerçek veya tüzel kişiyi,
gg) Taraf: Protokole taraf olan devleti veya bölgesel ekonomik işbirliği teşkilatını,
ğğ) Tek kullanımlık basınçlı kap: Yeniden dolumu yapılamayan basınçlı kabı,
hh) Tesis: Her bir ünite, makine, alet ve diğer sabit düzenekleri kapsayan, içerisinde kontrol altına alınan maddeler ile üretim yapılan mülkleri,
ıı) TÜHAB: Türkiye Halon Gazı Bankasını,
ii) Üretim: Geri kazanım, geri dönüşüm ve ıslah etme dışında kontrol altına alınan bir maddenin veya yeni maddenin üretimini,
jj) Ürün ve ekipmanlar: Kontrol altına alınan maddelerin saf veya karışım halinde taşınması ve depolanması için kullanılan kap ve konteynerler hariç tüm ürün ve ekipmanları,
kk) Yeni madde: Ek-8'de listelenen, tek başına veya bir karışım içerisinde yer alan saf, geri kazanılmış, geri dönüştürülmüş veya ıslah edilmiş ozon tabakasını incelten yeni maddeleri,
ll) 1-1 Trikloretan: Ek-5'te yer alan Grup-VI'da listelenen kontrol altına alınan maddeleri ve tüm izomerlerini,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel İlkeler
Kontrol altına alınan maddelere ilişkin kısıtlamalar
MADDE 6 – (1) Üretimi, tüketimi ve ticareti kontrol altına alınan maddelerden;
a) Ek-5 Grup-I'de listelenen maddenin ithalatı, 1/1/2015 tarihi itibariyle yasaktır. Ancak bu maddenin servis amaçlı kullanımı ve evsel havalandırma sistemleri üretiminde iç piyasaya arz edilmeden, Protokolün 5 inci maddesi kapsamındaki ülkelere ihracat amaçlı kullanımı için ithaline izin verilir. Servis amaçlı ithalata dair usul ve esaslar, Bakanlık tarafından belirlenir.
b) Ek-5 Grup-II, III, V, VI, VIII, IX ve X'da listelenen ve Ek-8'de yer alan maddelerin, listelenen karışımların ve bu maddeleri içeren tüm karışımların ithalatı, ihracatı, ürün veya ekipman içerisinde bulundurulması, geri kazanımı yapıldıktan sonra cihazlara tekrar dolumu, stoklarda tutulması, kullanımı ve atmosfere salınması yasaktır. Ancak bu maddelerin Ek-1'de listelenen laboratuvar ve tahlil amaçlı kullanım alanları için Bakanlıkça uygun bulunması durumunda ithalatına izin verilir.
c) Ek-5 Grup-VII'de listelenen metil bromür maddesinin ithalatı, zirai karantina, taşıma öncesi kullanım ve laboratuvarda kullanım amaçlı ithalat hariç olmak üzere yasaktır. Söz konusu maddenin zirai karantina, taşıma öncesi kullanım ve laboratuvar amaçlı ithalatı ve kontrolü Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının iznine tabidir. Yıllık envanter bilgileri Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından bir sonraki yılın Mart ayı sonuna kadar Bakanlığa bildirilir.
(2) Ek-5'te listelenen kontrol altına alınan maddeleri kullanarak Ek-3'te belirtilen kullanım alanları için üretim yapılması, birinci fıkranın (a) bendinde belirtilen istisna dışında yasaktır.
(3) Ek-4'te listelenen, kontrol altına alınan maddeleri içeren ve bu maddeler ile çalışan ürünlerin ve bu maddeleri içinde bulunduran diğer karışımların ithalatı yasaktır.
(4) Ek-1'de listelenen zorunlu laboratuvar ve tahlil amaçlı ve kritik kullanım alanları hariç olmak üzere;
a) Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren birinci fıkranın (b) bendi,
b) 1/1/2025 tarihinden itibaren birinci fıkranın (a) bendi,
kapsamındaki kontrol altına alınan maddelerin servis amaçlı kullanımı yasaktır.
(5) Yönetmelik kapsamında kontrol altına alınan maddeleri tek kullanımlık basınçlı kaplar içerisinde ithal etmek, laboratuvar amaçlı kullanım için yapılan ithalatlar hariç, bu Yönetmeliğin yayım tarihini müteakip 1 (bir) yıl sonrası itibariyle yasaktır.
(6) Tek kullanımlık basınçlı kaplarda bulunan kontrol altına alınan maddelerin piyasaya arzı, 1/1/2020 tarihinden itibaren yasaktır.
(7) Ek-5'te listelenen maddelerin sanayi işleme hammaddesi veya Ek-7'deki kullanım alanlarında işlem etken maddesi olarak kullanım amaçlı ithalatına Bakanlıkça uygun bulunması durumunda izin verilir.
Halonların kullanımına ilişkin esaslar
MADDE 7 – (1) Ek-5 Grup-IV ve Grup-X'da listelenen maddelerin ithalatı yasaktır. Bu maddelerin yeni kurulacak sabit yangın söndürme sistemleri ve elde taşınabilen yangın söndürücülerde kullanılması yasaktır. Ancak Bakanlıkça, uygun bulunması durumunda kritik kullanım alanları için kullanılmış ve ıslah edilmemiş halon ithalatına izin verilebilir. İthaline izin verilen halonların ıslah işlemi için TÜHAB'a gönderilmesi zorunludur.
(2) Ek-5 Grup-IV ve Grup-X'da listelenen ve yurt içinde piyasada bulunan kullanılmış ve ıslah edilmemiş halonların, ıslah edilmek için TÜHAB'a gönderilmesi zorunludur. TÜHAB tarafından ıslah edilen halonların kullanımına, teknik ve ekonomik olarak uygun alternatiflerinin bulunmaması veya uygulanabilir olmaması halinde Ek-6'da yer alan kullanım alanlarında ve belirtilen tarihlere kadar Bakanlıkça izin verilir. TÜHAB tarafından kurum ve kuruluşlara tedarik edilen halonlar için, talep edilen miktarlar bazında raporlar düzenlenerek yıllık olarak Bakanlığa gönderilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kontrol Altındaki Maddelerin Dış Ticareti ve Yükümlülükler
İthalatçıların kontrol belgesi alma, kayıt ve bildirim yükümlülüğü
MADDE 8 – (1) Ek-5'te listelenen, kontrol altına alınan maddeleri servis ve üretimde kullanmak amacıyla ithal eden ithalatçılar, 30/12/2016 tarihli ve 29934 mükerrer sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Kimyasalların İthalat Denetimi Tebliği (Ürün Güvenliği ve Denetimi: 2017/6) çerçevesinde Bakanlıktan kontrol belgesi almak zorundadır.
(2) Kontrol altına alınan maddelerin ithalat işlemlerini gerçekleştirmeye yetkili gümrük müdürlükleri, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenir.
(3) İthalatçılar; ithal ettikleri kontrol altına alınan maddenin miktarı, menşei, alıcısının adı ve adresi, her alıcıya satılan miktarı, son kullanım alanları, stok miktarı ve fiyatı gibi tüm bilgileri kayıt altına alarak denetime hazır tutmak ve Bakanlık tarafından talep edilmesi durumunda Bakanlığa ibraz etmekle yükümlüdürler.
Dağıtıcı ve sanayicilerin kayıt ve bildirim yükümlülüğü
MADDE 9 – (1) Kontrol altına alınan maddelerin dağıtıcıları; satışların kayıtlarını tutmak, 5 (beş) yıl süreyle muhafaza etmek, denetime hazır bulundurmak ve Bakanlık tarafından talep edilmesi durumunda Bakanlığa ibraz etmekle yükümlüdür.
(2) Kontrol altına alınan maddeleri ihraç eden dağıtıcı ve bu maddeleri içeren ürün ve ekipmanları ihraç eden sanayici firmalar; ihraç ettikleri maddenin, ürün ve ekipmanın miktarını, menşeini, alıcısını ve her alıcıya verilen miktarı, alıcının adı ve adresi gibi tüm bilgileri içerecek şekilde kayıt altına alarak denetime hazır bulundurmak ve Bakanlık tarafından talep edilmesi durumunda Bakanlığa ibraz etmekle yükümlüdür.
(3) Dağıtıcı ve sanayici firmaların uyması gereken diğer usul ve esaslar, Bakanlık tarafından belirlenir.
Geri kazanılan, geri dönüştürülen, ıslah edilen ve kontrol altına alınan maddelerin ithalatı
MADDE 10 – (1) Kontrol altına alınan; geri kazanılan, geri dönüştürülen, ıslah edilen veya kullanılan maddelerin ithalatına dair usul ve esaslar, Bakanlık tarafından belirlenir.
Kontrol altına alınan maddelerin ihracatı
MADDE 11 – (1) Kontrol altına alınan maddelerin ihracatına dair düzenlemeler, Bakanlığın uygun görüşü alınarak Ekonomi Bakanlığı tarafından yapılır.
(2) Kontrol altına alınan maddeleri ihraç etmek isteyen firmaların Bakanlığa kayıt olmaları zorunludur.
(3) Kontrol altına alınan maddeleri ihraç etmek isteyen firmaların, ilgili ihracatçı birliklerine fiili ihracat öncesinde beyan etmek üzere, Bakanlığın elektronik takip programı üzerinden oluşturulan ihracat belgesini almaları zorunludur.
Kontrol altına alınan maddelerin ihraç edilecek ürün veya ekipmanların üretiminde kullanılmak üzere ithalatı
MADDE 12 – (1) 1/1/2015 tarihinden sonra evsel havalandırma sistemleri için, iç piyasaya arz edilmeden, Protokolün 5 inci maddesi kapsamındaki ülkelere ihracat amaçlı üretiminde ihtiyaç duyulan miktar kadar kontrol altına alınan maddenin ithalatına Bakanlıkça izin verilir.
(2) Protokolün 5 inci maddesi kapsamındaki ülkelere ihracatı yapılacak ürün veya ekipman üretiminde ihtiyaç duyulan kontrol altına alınan maddelerin ithalatı aşamasında, Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Kimyasalların İthalat Denetimi Tebliği (Ürün Güvenliği ve Denetimi: 2017/6) çerçevesinde Bakanlıktan kontrol belgesi alınması zorunludur.